LIBOR do likwidacji, WIBOR niepewny – czy czeka nas powtórka z kredytów frankowych?

Przeglądając swoją umowę kredytu hipotecznego mogłeś się natknąć na odniesienie do indeksu WIBOR lub LIBOR, od którego zależy zmienna stopa oprocentowania. Stanowiło to niezwykle popularną taktykę banków. W przyszłym roku jednak czeka nas rewolucja w tym zakresie, a jej konsekwencje mogą przypominać te znane ze sprawami frankowiczów.

LIBOR i WIBOR – co to i jak jest obliczane?

Indeks LIBOR stanowi hipotetyczną stawkę, po jakiej banki prowadzące działalności na rynku międzybankowym w Londynie mogłyby pożyczać kwotę typową dla danej waluty i okresu pożyczki. Indeks WIBOR to średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania, po jakich największe polskie banki są gotowe złożyć u siebie depozyt.

Oba indeksy opierają się na przesłankach hipotetycznych – banki nie podają rzeczywistych stawek wykorzystywanych przez nich w obrocie, a jedynie takie, które mogłyby zastosować. Niestety w praktyce nie można zweryfikować, w jaki sposób w danym dniu została określona stawka. Tak na prawdę rzadko transakcje okazywały się adekwatne do ogłaszanych stawek.

Zmiany od 1 stycznia 2022 r.

Parlament Europejski uznał, że wskaźniki typu LIBOR podatne są na manipulacje. Tym samym wyznaczył nowe wymogi, którym powinny sprostać. W konsekwencji od 1 stycznia 2022 r. zlikwidowany zostanie LIBOR, a w jego miejsce wejdzie indeks SARON.

Zmiany nie pojawiły się jednak znikąd. Mimo, że WIBOR jeszcze pozostanie na rynku, to co do zasady banki do 2018 r. miały obowiązek wyznaczać w umowach tzw. klauzulę awaryjną na wypadek, gdyby dany indeks przestałby spełniać wymogi lub został zlikwidowany.

Nie można jednoznacznie pozytywnie ocenić wywiązania się z obowiązku przez banki. Niektóre wprowadziły rozsądne klauzule awaryjne, natomiast część unormowała to w sposób zbyt ogólnikowy i pozostawiający jeszcze większą niepewność. Nie wiadomo też, w jaki sposób regulacje miałyby odnosić się do umów zawartych wcześniej, czyli przed 2018 r. W związku z tym banki próbują zawrzeć z klientami aneksy mające zabezpieczać ich sytuację i uniknąć ewentualnych sporów sądowych.

Przypadek frankowiczów

Temat ten wykazuje pewne podobieństwa z sytuacją frankowiczów, których umowy określały sposoby obliczania oprocentowania w sposób niejasny i niemożliwy do zweryfikowania. Nie możliwym było ustalić z czego dokładnie wynikała wysokość kolejnej raty kredytu. Z czasem sądy uznały, że w przypadku konsumentów takie postanowienia – o ile dotyczą świadczenia głównego – mogą zostać uznane za tzw. klauzule niedozwolone i powodować nawet nieważność umowy. Pozwala to frankowiczom na uwolnienie się od obowiązku płacenia dalszych rat, a w niektórych przypadkach na odzyskanie części wpłaconych pieniędzy.

Czy likwidacja LIBOR unieważni kredyt?

Nie możemy udzielić na to pytania definitywnej odpowiedzi. Na horyzoncie pojawia się ryzyko, iż stanowić to będzie podstawę do unieważnienia umów. Cóż to bowiem za kredyt, w którym nie można powiedzieć, z czego wynikają odsetki? Gdyby taki, niewątpliwie czarny dla banków, scenariusz miał się ziścić stanowiłoby to furtkę dla tysięcy zadłużonych, którzy zmagają się z wysokimi ratami kredytu.

Niepewną przyszłość czeka również indeks WIBOR. Ze względu na swoją naturę w przyszłości może zostać zastąpiony innym, bardziej przejrzystym i obiektywnym wskaźnikiem.

Aneksy – czy warto podpisywać?

Niepewną sytuację, zwłaszcza w odniesieniu do stawek WIBOR, banki próbują załatać zawieranymi masowo aneksami, mającymi na celu „załatanie” dziur w dotychczasowych umowach. W ten sposób próbują uniknąć powtórki sytuacji z kredytami frankowymi, które to są masowo unieważniane przez sądy.

Jak można oceniać takie działania z punktu widzenia prawa? Jako co najmniej wątpliwe. Zmiana przedmiotu świadczenia głównego nagle, często kilka lat po zawarciu umowy, połączona z wywieraniem na klientach presji i sugerowaniem, że niepodpisanie aneksu może być dla nich w przyszłości niekorzystne, przywodzi na myśl wykorzystywanie dominującej pozycji banku. Należy więc poważnie zastanowić się przed podjęciem takiej decyzji. Często jednak treść aneksów jest na tyle zawiła, że nie sposób jej zrozumieć bez wsparcia profesjonalistów.

Kancelaria Prawna AVENTUM stale świadczy pomoc prawną w sprawach związanych z zawieranymi umowami, w tym umowami kredytu. Opiniujemy projekty umów, a także oceniamy ważność już zawartych. Zajmujemy się unieważnianiem i odfrankowaniem umów kredytu we frankach szwajcarskich. Świadczymy pomoc zarówno konsumentom, zwłaszcza w zakresie niedozwolonych klauzul, jak i przedsiębiorcom.